PHẢI BIẾT THỐNG TRỊ TÂM Ý
I. Tỳ-kheo-ni Đantika, nhân lúc đi núi, chứng A-la-hán, ngâm kệ rằng:
Trên non voi tắm vừa xong,
Bỗng đâu quản tượng chạy xông tới gần.
Tay quơ chĩa, miệng la rân,
Thét voi bắt phải quỵ chân co giò.
Voi nghe vội vã mọp bò,
Thuận tòng sai khiến, voi ngoan ngoãn về.
Voi kia vốn chúa rừng xanh,
Chủ khôn khéo dạy, hóa ra hiền lành.
À ra la thét, dỗ dành,
Vật dù cứng mấy, do đây cũng mềm!
Tâm ta từ kiếp tăng kỳ,
Trần lao đắm trói, dễ gì luyện tu.
Song nhờ trí tuệ quản chu
Dứt tình ham muốn, ngăn ngừa sân si.
Từ đây an tịnh Niết-bàn,
An nhàn suối hát, trên ngàn thông reo!
−∞−
II. Ngài Buddhaghosa, một đại Tổ sư, đã làm rạng rỡ Phật giáo Tích Lan, khi bàn về tâm giận hờn, ngài luận rằng:
Anh ơi, anh đã xuất gia lánh tục mà còn giận hờn người kia, đó là anh còn ôm chuyện thế tục trong lòng. Xin anh cho tôi biết cái giận ở nơi anh nó đứng chỗ nào mà gọi là anh giận. Tim giận hay phổi giận? Ruột giận hay gan giận? Thật anh là thứ nào để giận hờn kẻ kia?
Còn ở nơi kia thứ nào đang lãnh chịu sự giận hờn của anh? Tóc, lông, móng, răng, da? Anh giận xương chăng? Giận thịt chăng? Hay anh giận chất đất, hay anh giận chất nước? Hay anh giận hơi thở? Anh giận sắc trong năm uẩn, hay thọ, tưởng, hành, thức?
Anh giận một thứ nào? Hay anh giận cả năm? Anh giận cả sáu giác quan hay anh giận riêng con mắt, cái tai, mũi, lưỡi, thân, ý?
Nhỡn thức của người kia đã làm anh giận đến thế ư? Anh ơi, anh thấy nó đứng chỗ nào?
Một tu sĩ đã biết phân tách toàn thân để tìm chỗ chứa sự giận hờn, sẽ thấy không thể lấy mũi kim mà ghim hạt cải. Sân giận là một thứ chưa hề có chỗ đứng ở trên trái đất này.